Blog: “Een incident, een calamiteit, of misser?”

Er zijn veel verschillende etiketten te plakken op onbedoelde uitkomsten in de zorg. Zo zijn er bijvoorbeeld incidenten en calamiteiten: voorvallen in de zorg die worden opgemerkt en ter lering worden onderzocht. Het is echter ook aannemelijk dat door zorgverleners wel eens foutjes worden gemaakt die zij niet meldenswaardig vinden. Dat kan zijn omdat ze achteraf konden worden opgelost, of omdat ze niet tot schade hebben geleid.

Patiënten hebben waarschijnlijk weer een heel andere blik op incidenten in de zorg. Zij zijn ontevreden over het verloop van hun behandeling en vinden het de moeite waard hierover in gesprek te gaan, te klagen of een claim in te dienen. Bij ieder etiket past een ander traject, maar welk etiket nou bij welk traject hoort, daar hebben patiënten vaak weinig weet van.

De verschillende manieren om te kijken naar voorvallen in de zorg hebben verstrekkende consequenties. Dit laat zich alleen al organisatorisch voelen. Wij merken dat ook in het opzetten van het OPEN netwerk. Want met wie gaan we in gesprek over openheid in het ziekenhuis? Met de klachtenfunctionaris? Met de ziekenhuisjurist? Of toch met de manager van de afdeling Kwaliteit en Veiligheid? Niet zo lang geleden zaten we aan tafel met vier vrouwen: de klachtenfunctionaris, de jurist, de afdelingsmanager Kwaliteit en Veiligheid én de voorzitter van de klachtencommissie. Wij vonden het symbolisch voor de complexiteit van de afhandeling van incidenten in de zorg.

Is het voor ons al ingewikkeld, de patiënt zelf heeft ook met deze etiketten te maken. Het etiket dat op het voorval wordt geplakt bepaalt in veel gevallen de mate van openheid naar de patiënt. Is het een calamiteit? Dan wordt meteen de vraag gesteld: verstrekken we het calamiteitenrapport dat wordt opgesteld voor de Inspectie van de Gezondheidszorg ook aan de patiënt? Heeft een incident niet tot schade geleid, dan vraagt men zich af: is het nodig om een patiënt met informatie te belasten over een foutje dat zonder problemen weer is hersteld? Maar ook: lukt het nog om open te zijn wanneer een patiënt een claimtraject is begonnen en er ‘zoveel mogelijk uit lijkt te willen halen’?

De verschillende etiketten zijn misschien logisch vanuit juridisch of toezichtsperspectief. Het is echter maar de vraag of de verschillen voor de patiënt ook zo duidelijk zijn. Is er voor een patiënt een verschil tussen een incident en een calamiteit? En wil een patiënt meer of minder openheid al naar gelang het etiket dat op de gebeurtenis is geplakt? Veelal wordt, ook in de literatuur, de mate van openheid opgehangen aan de aard en ernst van het incident. Maar is openheid echt belangrijker als de schade groter is?

In OPEN kiezen we er vooralsnog voor om werkwijzen met betrekking tot openheid in al deze ‘verschillende’ domeinen in kaart te brengen. Dat betekent bijvoorbeeld dat we inderdaad contact hebben met professionals die op verschillende manieren bij het onderwerp openheid zijn betrokken. Dat is onderzoekstechnisch misschien niet altijd even eenvoudig. Maar het sluit wel aan bij de realiteit zoals die voor de patiënt is. En het laat gelijk zien dat er redenen zijn waarom het streven naar openheid nog niet altijd uitwerking vindt in de veelzijdige praktijk.

Auteurs: Manja Bomhoff & Berber Laarman